Shaoguan Katliamı Urumçi katliamının doğrudan sebebiydi

Shaoguan Katliamı’nı her hatırladığımızda Çin’e olan kızgınlığımız daha da artıyor, sadece kurbanların sayısı için değil, aynı zamanda acı dolu ölümleri için de.  Kaşgar vilayetinin Konisheher ilçesinden Guangdong eyaletinin Shaoguan şehrine nakledilen onlarca Uygur köle işçi, 26 Mayıs 2009 tarihinde acı içinde dövülerek öldürüleceklerini hiç düşünmemişlerdi.

O gün binlerce Han Çinli işçi yatakhanelerine girerek onları yataklarından indirdi. Bazıları ölene kadar onları tahta ve demir sopalarla dövdüler. Onları Han Çinli kadın işçilerle flört etmekle suçladılar. Kaçan Uygur işçilerin kovalandığı ve acımasızca dövüldüğü video klipler internette viral oldu.

Hollanda’da yaşıyor olmama rağmen Doğu Türkistan’la ilgili haberleri yakından takip ediyordum. Uygur işçileri kovalayan ve döven video klipler internette hararetle tartışıldı. İstatistiklere göre o gün 17 Uygur işçi hayatını kaybetti.

Bu vahşi katliama tepki olarak, çoğu çok genç olan binlerce öğrenci Urumçi’deki sözde Sincan Uygur Özerk Bölgesi hükümet binası önünde barışçıl bir gösteri düzenledi. Hükümetten Shaoguan Katliamı hakkında bir açıklama yapmasını, Uygur işçilerin Han egemenliğindeki vilayetlere zorla nakledilmesini durdurmasını ve Doğu Türkistan’daki işsizlik sorunlarını çözmesini talep ettiler. Ancak polis ve ordu güçleri protestoculara ateş açarak daha fazla can kaybına neden oldu. Polisin göstericilere ateş açtığı ve göstericileri dövdüğü videolar da internette yaygınlaştı.

Protesto sırasında polis güçleri ve askerler, protestocuların giysilerine yapışan ve yıkanması mümkün olmayan yeni geliştirilmiş sülfür silahları kullandı. Gece boyunca onları tutukladıktan sonra, protestoya katılıp katılmadıklarını tespit etmek için kıyafetlerde kalan izleri kontrol ettiler. Uygurların yoğun olarak yaşadığı yerleşim bölgelerinde elektrikler kesildi ve askerler evlere girerek Uygurları keyfi olarak tutukladı ve öldürdü.

Han Çinlilerinin Shaoguan şehrinde Uygur köle işçileri dövüp öldürdüğü video klipler oldukça şiddetli ve rahatsız ediciydi ve haftalarca internette dolaşarak birçok Uyguru çileden çıkardı. İlginçtir ki bu görüntüler, ayaklanmaları kimin başlattığını kanıtlamalarına rağmen, Çin’in etkin internet polisi tarafından hiçbir zaman yasaklanmadı.

Daha fazla kanıt, bunun Çin hükümeti tarafından kasıtlı olarak planlanan siyasi bir komplo olduğunu açıkça göstermektedir. Birçok tanık ÇKP bölge sekreteri Wang Lequan ve diğer yetkililerin, polisin protestocuları işaretlemek için kükürt tabancaları kullandığı ve karanlıkta onları tutuklayıp öldürdüğü sırada Urumçi’nin Güney Dağı adlı turistik yerinde eğlendiklerini bildirdi.

Dong Kowruck (Erdaoqiao), Beige Meidani (At Yarışı Meidani), Dawan Road (Tepe Yolu) bölgelerinde ikamet eden çok sayıda Uygur genci 5 Temmuz gecesi öldürüldü. Cesetler ordu araçlarıyla taşındı ve kan lekeleri tüm gece boyunca karanlıkta yıkandı.

Wang Lequan televizyonda bu katliamı ”radikallere karşı güçlü bir karşılık“ olarak tanımladı. Wang Lequan’ın üstü kapalı olarak verdiği cezalandırılmama garantisinden ilham alan binlerce Han Çinlisi Uygurların yoğun olarak yaşadığı bölgelere akın etmiş ve polisin hiçbir müdahalesi olmadan tahta ve demir sopalarla gördükleri tüm Uygurları öldürmüş ya da yaralamıştır. Bir tanık, 20-30 sivil polisin yaşlıları ve çocukları bile öldürerek saldırıya geçtiğini ifade etmiştir. Şaşırtıcı olmayan bir şekilde bu durum Uygurların Hanlara karşı olan duygularını daha da alevlendirdi.

5 Temmuz katliamı gerçekleştiğinde, Çin Devlet Başkanı Hu Jintao G8 toplantısına katıldığı İtalya’dan aniden Pekin’e döndü ve ağır bir baskı emri verdi. Ayrıca ayaklanmalar için Uygurları suçlama emri verdi.

Nisan 2010’da ”etnik ayaklanmayı kışkırtmak“ ve Dünya Uygur Kongresi’nin bildirisini yayınlamak suçlarından ömür boyu hapis cezasına çarptırılan Uluslararası Çin Radyosu (CRI) muhabiri Memetcan Abdulla, Uygurca yayın yapan Salkin adlı internet sitesinde dünyanın dört bir yanındaki Uygurları Shaoguan olayını protesto etmeye çağırdı.

Uygurca web sitesi yöneticisi ve Urumçi’de hükümet çalışanı olan Gulmire Imin, Salkin web sitesinde adalet isteyen bir gösteri çağrısı yayınladığı için Nisan 2010’da ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı.

Sincan Uygur Özerk Bölgesi eski başkanı Nur Bekri’nin sınıf arkadaşı ve Xinjiang Economic Daily’de eski bir gazeteci olan Geyret Niyaz, hükümete sorunun nasıl çözüleceğine dair öneriler sunduğu ve yabancı gazetecilerin röportajlarını kabul ettiği için 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Uluslararası üne sahip bir ekonomi profesörü ve Uygur Online internet sitesinin sunucusu olan İlham Tohti, Uygurların insan haklarına saygı gösterilmesi çağrısında bulunmasının ardından 23 Eylül 2014 tarihinde ”bölücülüğü kışkırtmak“ suçundan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Tohti, 5 Temmuz Katliamı ile ilgili olarak ”Bu bir olay değil, Çin hükümetinin Uygur halkına yönelik sert politikalarının bir sonucudur“ diyerek Çin hükümetini eleştirmişti.

İnsan Hakları İzleme Örgütü Çin Direktörü Sophie Richardson, Çin’in Shaoguan katliamından sonra Uygur bölgesinin militarizasyonunu nasıl hızlandırdığına değindi. Richardson ayrıca Uygur halkının baskıya karşı gösterdiği cesarete de hayranlık duyduğunu ifade etti.

Çin’in Uygurlara yönelik baskı tarihinde, fiziksel baskı ve hatta katliamlar birer vaka değildir. Bunlar, çeşitli bahaneler kullanarak Uygurları terörize etmeyi amaçlayan ve nihai hedefi fiziksel olarak olmasa da kimliklerini ve kültürlerini yok ederek onları ortadan kaldırmak olan bir politikanın parçasıdır. Shaoguan katliamı diğerlerinin öncüsüdür ve Çin’in terörist devlet olarak tanımlanmayı sonuna kadar hak ettiğini teyit etmektedir.

Abdurehim Gheni Uygur

Yazilan zaman: 4 Temmuz 2025

https://x.com/abdurehimgheni/status/1411974139246792707?s=48&t=odoOOdDGJBd7fLPxXTF7CA

Urumçi katliamını anlatan fotoğraf: 5 Temmuz 2009