ئۆزۈڭ يىمسەڭ غېمىڭنى، قاغا چۇقار تىنىڭنى- ئۇيغۇر ماقالى
«ئۆزۈڭ يىمسەڭ غېمىڭنى، قاغا چۇقار تىنىڭنى» دىگەن بۇ ئۇيغۇر ماقال تەمسىلى بىزگە غېمىمىزنى يوشۇرماستىن، خىتاينىڭ مۇستەملىكە سىياسىتى ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىكىگە قارشى قىلىنغان ھەر قانداق ئادالەتسىزلىككە ئاۋازىمىزنى چىقىرىشىمىز كېرەكلىكىنى ئەسكەرتىدۇ. 2025-يىلى 7-ئاينىڭ 10-كۈنى ئامستېردام شەھەرلىك پارلامېنتىدا «شەرقىي تۈركىستان» نامىنىڭ رەسمىي قوبۇل قىلىنىشى ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىك كۈرىشىدە تارىخىي بىر قەدەم بولدى. لېكىن، بۇ قارارنىڭ ئامىستېردام شەھەر باشلىقى فېمكە خالسېما تەرىپىدىن رەت قىلىنىشى دىياسپۇرادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ كۆڭلىنى غەش قىلدى. بىز بۇ ھەقتە سۈكۈتتە قالماسلىقىمىز كېرەك. گوللاندىيەدىكى ئۇيغۇر ۋە شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرى بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىپ، فېمكە خالسېما خانىمنىڭ سۈزىگە نارازىلىق بىلدۈرۈش بىزنىڭ نۆۋەتىكى جىددى ۋەزىپىمىز. مەن بۇ مۇناسىۋەت بىلەن گوللاندىيەدىكى بارلىق ئۇيغۇر، شەرقىي تۈركىستان نامىدىكى تەشكىلاتلارغا جىددى چاقىرىق قىلىپ تۈۋەندىكى ئىككى مۇھىم نوقتا ئاساسىدا ھەمكارلىشىش ھەققىدە ئويلىغانلىرىمنى ئورتاقلاشماقچى:
1. شەھەر باشلىقىنىڭ رەت قىلىشىغا نارازىلىق خېتى يېزىش
ئالدىنقى ھەپتە يەنى 7-ئاينىڭ 10–كۈنى ئامىستېردام پارلامىنتىدا Denk پارتىيسىنىڭ ۋەكلى سۇلايمان قۇيۇنجى ئوتتۇرغا قويغان «شىنجاڭ» نامىنىڭ «شەرقىي تۈركىستان» نامغا ئۆزگەرتىش تەكلىپى پارلامىنىتتىن قۇبۇل قىلىنىپ دىياسپۇرادىكى پۈتۈن شەرقىي تۈركىستانلىقلارنى چەكسىز خوشاللاندۇردى. ھەمىمىز سۇلايمان قۇيۇنجى ئەپەندىمگە رەھمىتىمىزنى بىلدۈرگەن بولسىاقمۇ، ئەپسۇسكى، شەرقى تۈركىستانلىقلارنى ئىپتىخارلىق تۇيغۇسىغا چۆمدۈرگەن
بۇ تارىخىي سىياسى قارار ئامىستېردام شەھەر باشلىقى فېمكە خالسېما خانىم تەرپىدىن «شەرقىي تۈركىستان» نامىنىڭ بۆلگۈنچىلىك خارەكتىرىگە ئىگە، خەلقئارادا ئورتاق ئېتىراپ قىلىنمىغان سىياسى نام دېگەن سەۋەب بىلەن رەت قىلىنىشى
ئانا يۇرتىمىزنىڭ تارىخى ۋە كۈلتۈرەل كىملىكىگە ھاقارەت بۇلۇپ دىياسپۇرادىكى ئۇيغۇرلارنىڭ مىللىي غۇرۇرىمىزنى ئازابلىدى.
7- ئاينىڭ 11-كۈنى مەن «ئۇيغۇر چايخانا سۆھبەتخانىسى» دا «ئامىستېردام پارلامىنتىدا تارىخى قارار: شەرقىي تۈركىستان ئىسمى قۇبۇل قىلىندى» دىگەن تىمىدا سۇلايمان قۇيۇنجى ئەپەندىم بىلەن نەق مەيدان سۆھبەت ئۆتكۈزۈپ ئۇنىڭغا پۈتۈن شەرقى تۈركىستانلىقلار نامىدىن رەھمەت ئېيتتىم. سۆھبەتتە ھەم بۇ تارىخى قارار رۇياپقا چىقىش ئەھۋالى، بۇنىڭ ئەھمىيتى، شۇنداقلا ئامىستېردام شەھەر باشلىقى Femke Halsema خانىمنىڭ رەت قىلىشىنىڭ سەۋەبى ھەققىدە سۇلايمان قۇيۇنجى ئەپەندىم ناھايتى ياخشى چۈشەنچە بەردى. نەق مەيدان سۆھبەت جەريانىدا مەن «بىز گوللاندىيەدىكى ئۇيغۇرلار، شەرقى تۈركىستان نامىدىكى تەشكىلاتلار Femke Halsema خانىمنىڭ رەت قىلغانلىقىغا قارىتا نارازىلىقىمىزنى ئىپادىلەپ خەت يازسساق بۇلامدۇ؟»-دەپ سورۇسام، «يازسساڭلار بۇلىدۇ، ئايرىم-ئايرىم يازماي بارلىق تەشكىلاتلار بىرلىكتە يازساڭلار ياخشى» دىدى.
شۇڭا گوللاندىيەدىكى بارلىق ئۇيغۇر، شەرقىي تۈركىستان نامىدىكى تەشكىلاتلار جىددى تەشكىللىنىپ بىر پارچە خەت تەييارلاپ بارلىق تەشكىلاتلار ئىمزا قۇيۇپ ئامىستېردام شەھەرلىك ھۈكۈمەتنىڭ باشلىقى Femke Halsema خانىمغا ھەم ئېلىخەتتىن ھەم پوچتىدىن ئايرىم -ئايرىم ئىككى نۇسخا يوللاپ ئۇنىڭ «نىمە ئۈچۈن <شەرقى تۈركىستان> نى بۆلگۈنچىلىك خائىشى بار ئىسىم» دەپ ئاتايدىغانلىقىنى ھەققىدە ئۇچۇق جاۋاب بىرىشىنى تەلەپ قىلايلى.
ھەم خەتتە خىتاي تاجاۋۇزچى ھۈكۈمىتى تبەتنى «شىزاڭ» دەپ ئاتايدىغانلىقىنى ئەمما خىتايدىن باشقا بارلىق دۆلەتلەرنىڭ «شىزاڭ» دىمەي «تىبەت» دەپ ئاتايدىغانلىقىنى ئەمما بۇنىڭ بۆلگۈنچىلىك خاھىشى يوقلىقىنى، ئەمما تىبەت بىلەن ئوخشاش تەقدىرداش بولغان خىتاي تاجاۋۇزچى ھۈكۈمىتى ئىشغالىيتى ئاستىدىكى مۇستەملىكە «شەرقى تۈركىستان» نىڭ بۆلگۈنچىلىك خاھىشى بارلىقىنى نىمگە ئاساسەن ئۇنداق دەيدىغانلىقىغا قاتتىق رەدىيە بىرىپ ئۇنىڭ شەرقى تۈركىستانلىقلارنىڭ مىللىي غۇرۇرىغا قارشى سۆز قىلغانلىقىغا نارازىلقىمىزنى ئىپادىلەيلى. ( بۇ ھەقتە تەشكىلاتلار بىر يەرگە يىغىلىپ ئېتىراز بىلدۈرۈش خېتىنى يېزىشنىڭ ئالدىدا يەنە تەپسىلى ھەرقايسى تەشكىلاتلار پىكىرىمىزنى ئوتتۇرغا قۇيۇپ مۇنازىرە قىلساق تېخىمۇ ياخشى پىكىرلەر ئوتتۇرغا چىقىقۇسى).
2. يەركەنت قىرغىنچىلىقىنى خاتىرلەش ئۈچۈن ئامىستېردام شەھەرلىك ھۈكۈمەت بىناسى ئالدىدا نامايىش تەشكىللەش ۋە شەھەر باشلىقىنىڭ رەت قىلىشىغا قارىتا نارازىلىق بايانات ئېلان قىلىش
ئالدىمىزدا يەنى 7-ئاينىڭ 28- كۈنى ، 2014-يىلى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ يەكەندە ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئېلىپ بارغان يەكەن قىرغىنچىلقىنىڭ 11-يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ئامىستېردام شەھەرلىك ھۈكۈمەتنىڭ ئالدىدا نامايىش ئورۇنلاشتۇرۇپ شەھەرلىك ھۈكۈمەتنىڭ قارارىغا قارشى بايانات بىرىش بىلەن بىرگە نارازىلىق خېتىنىمۇ شۇ كۈنى شەھەرلىك ھۈكۈمەتكە بەرسەك. بۇ قېتىملىق نامايىشنى نارازىلىق خېتىغا ئىمزا قويدىغان بارلىق ئۇيغۇر، شەرقى تۈركىستان تەشكىلاتلار بىرلىشىپ نامايىشنى بۇرۇنراق ئىلتىماس قىلايلى. ئاندىن بۇ نامايىش ھەققىدە ئامىستېردام شەھەرلىك تېلۋىزىيە قانىلى بولغان TV5 بىلەن ئالاقىلىشىپ ئۇلار بىلەن نەق مەيداندا زىيارەت قىلىشقا تەكلىپ قىلايلى .
گەپنىڭ خۇلاسىسى بىز بۇ ھەپتە ئىچىدە جىددى يىغىلىپ يۇقارقى ئىككى تەكلىپ ھەققىدە مەسلىھەتلىشىپ بىر قارارغا كەلسەك دىمەكچى.
گوللاندىيەدىكى بارلىق ئۇيغۇر، شەرقى تۈركىستان نامىدىكى تەشكىلاتىلار بۇ ھەقتە جىددى ئويلىنىپ ئىېتىراز خېتىنى تىزىراق تەييارلاپ چىقىپ ۋە نامايىشنى بۇرۇنراق ئىلتىماس قىلىپ ئەتراپلىق تەييارلىق قىلايلى.
ئامىستېردام پارلامىنتىنىڭ بۇ تارىخ سىياسى قارارى ختاي ھۈكۈمىتىنىڭ مۇستەملىكە سىياسىتىگە قارشى ئېتىلغان سىياسى ئوق بولۇپ گوللاندىيەدە ۋە خەلقئارا جەمئىيەتتە خىتاي ھۈكۈمىتىگە قارشى كۈچلۈك بىرسىياسى سىگنال بولۇپ خىتاي ھۈكۈمىتىنىڭ مۇستەملىكە سىياسىتىگە قارشى ئۇيغۇرلارنىڭ ھەقلىق كۈرىشىنى قوللاش ۋە ئۇلارنىڭ تارىخىي كىملىكىنى تونۇش يولىدىكى مۇھىم بىر قەدەمدۇر. بۇ قارار، ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىي ۋە مەدەنىي كىملىكىنى تونۇش يولىدىكى زور بىر قەدەم بولۇپ، خىتاينىڭ مۇستەملىكە نامى «شىنجاڭ» نى خەلقئارا جەمئىيەتكە سىڭدۈرۈش ئۇرۇنۇشىغا قارشى كۈچلۈك بىر جاۋاب بولدى. ئەمما فېمكە خالسېما خانىمنىڭ رەت قىلىشى ۋە ئۈچ ئاي بۇرۇنمۇ گوللاندىيە پارلامېنتىدىمۇ رەت قىلىنىشى، ئۇيغۇرلارنىڭ كىملىك كۈرىشىگە قارشى قىيىنچىلىقلارنىڭ ھېلىھەم داۋاملىشىۋاتقانلىقىنى كۆرسىتىدۇ.
شۇڭا، گوللاندىيەدىكى تەشكىلاتلار بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىپ، بۇ تارىخىي قارارنى قوغداپ، خىتاينىڭ مۇستەملىكە سىياسىتىگە قارشى كۈرەشنى داۋاملاشتۇرۇشىمىز كېرەك. دىياسپۇرادىكى شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرى تۇرغان دۆلەتلىرىدىكى پارلامېنتلاردا بۇ مەسىلىنى داۋاملىق كۆتۈرۈپ، ئاۋازىمىزنى خەلقئارادا كۈچلاندۇرۇشى لازىم. بۇ پۇرسەتنى چىڭ تۇتايلى! باشقا دۆلەتلەردىكى ئۇيغۇرلارنىمۇھەركەتكە ئۈتىشى ئۈچۈن بىز ئۇلارغا ئۈلگە بۇلايلى.
ئابدۇرېھىم غېنى ئۇيغۇر
يېزىلغان ۋاقتى: 2025-يىلى 7-ئاينىڭ 15-كۈنى
بۇ ھەقتىكى «ئۇيغۇر چايخانىسى سۆھبىتى» نىڭ ئۇلىنىشى:
